Skip to content
Home » Nima uchun Isoni – “Masih” deb atashadi?

Nima uchun Isoni – “Masih” deb atashadi?

  • by

Qur’onda Iso payg’ambar (alayhissalom) haqida gap ketganda, “al- Masih” qo`shimchasi qo’llaniladi. Bu nimani anglatadi va u qaerdan kelgan? Nega masihiylar Isoni “Masih” deb atashadi? “Masih” qo`shimchasini qo`shib ishlatish, asl tildan tarjima qilinganda buzilish yoki ziddiyat belgisimi? Zabur kitobi bu muhim savollarga javoblarni o’z ichiga oladi. Biroq, quyida keltirilgan maqolani to’liq tushunish uchun, avvalo, Bibliyani tarjima qilish tamoyillari bilan tanishishimiz kerak, chunki bu bizga kerak bo’ladi.

“Masih” so’zining kelib chiqishi

Quyidagi jadvalda men “Injil tarjimasi qanday amalga oshirildi?” maqolasidagi kabi ketma-ketlikdan foydalanaman. Men zamonaviy Injilda qo’llanilgan “Masih” so’zini ko’rib chiqaman, ya’ni rus tilidagi Yangi Ahd.

Injildagi “Masih” so’zining kelib chiqishi

Koʻryapmizki, Zaburdagi asl ibroniycha soʻz “mashiyach” boʻlgan (1-); izohli lug’at uni “moylangan yoki bag`ishlangan” shaxs sifatida belgilaydi. Zaburning bir qancha oyatlarida keladigan “massih” haqida bashorat qilinadi.Miloddan avvalgi 250-yilda Septuagintani yaratishda (“Muqaddas Kitob tarjimasi qanday amalga oshirildi?” maqolasiga qarang) tarjimonlar xuddi shunday ma’noga ega yunoncha “mashiyach” so‘zni tanladilar, bu “taxtga bag’ishlangan”, “moylangan” degan ma’noni anglatuvchi chrio so`zidan kelib chiqadi. Shuning uchun, Xristos so’ziyunoncha Septuagintaga asl ibroniycha ” mashiyach ” so’zidan (tovush transliteratsiyasidan ko’ra) tarjima qilingan. U 2-to’rtburchakda joylashtirilgan. Iso (alayhissalom)ning shogirdlari Septuaginta o’z Ustozlari haqida gapirayotganini tushunishdi va ”Xristos” so’zini Injilda, ya’ni Yangi Ahddaishlatishda davom etishdi.

Kechroq ishlatilgan “Christos” so’zi (transliteratsiya qilingan) yunon tilidan zamonaviy tillarga, jumladan, rus tiliga Masih deb tarjima qilingan. Tarjima jarayoni pastki 3-oq to’rtburchakda ko’rsatilgan. Shunday qilib, ruscha “Masih” so’zi Zaburda o’ziga xos unvonni bildiradi; Bu ibroniy tildan yunon tiliga, keyin esa yunon tilidan rus tiliga transliteratsiya orqali tarjima qilindi.

“Zabur kitobi” ibroniy tilidan zamonaviy tillarga tarjima qilingan va tarjimonlar asl “mashiyach”ning turli shakllaridan foydalanganlar. Zabur tarjimalarining ba’zilarida “mashiyach” ibroniycha tovushdan “Masih” so’ziga transliteratsiya qilingan; boshqalarida esa “Moylangan” deb tarjima qilingan.

Qanday bo’lmasin, “Masih” so’zi Zaburning zamonaviy matnlarida kamdan-kam uchraydi, shuning uchun uning Eski Ahd bilan aloqasini kuzatish qiyin. Ammo bizning tahlilimiz shuni ko’rsatadiki, Injilda (al kitob) Mashiyach” = “Masih” = “Moylangan” so’zlari maxsus unvonni bildiradi.

“Masih” so’zi qayerdan kelgan?

Biz Muqaddas kitob matnida (al Kitob) keltirilgan “Mashiyach” = “Masih” = “Moylangan” degan nomlarning o`xshashligini kuzatdik. Ammo Qur’onda “Masih” so’zi qanday ifodalangan? Bu savolga javob berishda men “mashiyach” -> Injildagi Masih (al Kitob) so‘zini tarjima qilishning yuqorida qayd etilgan sxemasini (jadvalini)asos qilib olaman.

Sxema (jadval) qo’shimcha ravishda ibroniy tilidagi asl Injildan (al Kitob) keyinroq yozilgan arab tilidagi Qur’on va Injilning yunon tiliga tarjimasini o’z ichiga oladi. 1-to’rtburchakni ikki qismga ajratdim. Birinchisi, 1a o’zgarishsiz qoladi va Zabur matnlarida asl ibroniycha “mashiyach” so’zini tushuntiradi. Ikkinchi qism, 1b bu atamaning arab tilida paydo bo’lishini ko’rsatadi. Koʻramizki, “mashiyach” soʻzi Qurʼonda transliteratsiya qilingan (msyḥ). Keyinchalik arab tilidan rus tiliga tarjimonlar bu so’zni yana tovush bilan tarjima qilib, “Masih” atamasini hosil qilganlar.

Ushbu 4 ta unvonni shu tarzda tahlil qilib, biz “4”=”to’rt”=IV (Rim)=6-2=2 + 2 kabi bir xil va bir xil ma’noni anglatadi degan xulosaga keldik.

Masih 1-asrda bashorat qilingan

Yuqoridagi tahlil asosida xushxabarni ko’rib chiqamiz (Injil). Quyida shoh Hirodning “Yahudiy Shohi”ga ta’zim qilish uchun sharqdan kelgan munajjimlarga munosabati keltirilgan – bu Rojdestvo hikoyasidagi taniqli parcha. E’tibor bering, “Shoh” so’zi shohlar ustidan kelayotgan shohni ko’rsatish uchun katta harf bilan yozilgan:

…sharqdan Quddusga munajjimlar kelishdi. Ular: — Yahudiylarning yangi tugʻilgan Shohi qayerda? — deb soʻradilar. Bu gapni eshitib shoh Hirod ham, butun Quddus aholisi ham bezovtalanib qoldi. Hirod barcha bosh ruhoniylarni va Tavrot tafsirchilarini toʻplab, ulardan: — Masih qayerda tugʻilishi kerak? — deb soʻradi. (Matto 2:1-4)

“Masih” tushunchasi Hirod va uning diniy maslahatchilariga – hatto Iso tug’ilishidan oldin ham ma’lum bo’lgan – va bu holda u Isoga ishora qilmasdan qo’llaniladi. Buning sababi, “Masih” 1-asrda yahudiylar tomonidan o’qilgan yunon tilidagi Yangi Ahddan olingan. “Masih” ism emas, unvon edi (va hozir ham shunday bo’lib qolmoqda). Bu so’z nasroniy so’zidan yuzlab yillar oldin paydo bo’lgan.

Eski Ahdda “Masih”ning kelishi haqidagi bashoratlar

Aslida, “Masih” bashoratli unvoni — Iso (alayhissalom) tug`ilishidan ancha vaqt avval, Dovud tomonidan miloddan avvalgi 1000 yil atrofida yozilgan Zabur kitobida uchraydi.

Zamin shohlari Egamizga va U tanlagan Shohga qarshi saf tortadilar… Samoda hukmron boʻlgan Rabbiy esa Ularni masxaralab, ustidan kuladi. Rabbiy gʻazab bilan ularni ogoh etadi: Men Sionga, Oʻzimning muqaddas tepaligimga Oʻz shohimni joylashtirdim.” Egamizning soʻzlarini shoh eʼlon qilmoqda: “Egamiz menga shunday dedi: «Sen Mening oʻgʻlimsan, Bugun Men senga ota boʻldim.» (Zabur 2:2-7)

Septuagintadagi Zaburning 2 sanosida quyidagicha o’qiladi (Men uni Masih so’zining transliteratsiyasi bilan keltiraman, shunda siz “Masih” sarlavhasini xuddi Septuagintani o’qiyotgandek bo’lasiz):

Yer yuzining shohlari Rabbiyga va Uning Masihiga qarshi ko’tariladi... Osmonda yashovchi kuladi, Rabbiy ularni masxara qiladi. Keyin ularga aytadi… (Zabur 2)

Endi siz ham 1-asrdagi kitob o’quvchilari kabi, bu xatboshidagi Masihni “ko’rasiz”. Keyingi sanolarda Masihning kelishi haqida ko’proq ma’lumotlar bor. Yaxshiroqi tushunish uchun transliteratsiya qilingan “Masih” so’zini o’z ichiga olgan parcha yonidagi standart parchani keltiraman:

Zabur 132 –
ibroniy tilidan
Zabur 132 –
Septuagintadan
Zabur 132 –
Zaburdan (arab tilidan tarjima qilingan)
Ey Yahova, … 10 Quling Dovud uchun, moylanganingning yuzini rad etma. 11 Yahova Dovudga qasam ichdi Va hech qanday holatda u ortga qaytmaydi: “Qorningdanoq taxtingga oʻtiraman… 17 Dovudning shoxini oʻsha yerda koʻtaraman. Men moylanganim uchun chiroq tayyorladim.Ey Yahova, … 10 Quling Dovud uchun, Masihingning yuzini rad etma. 11 Yahova Dovudga qasam ichdi Va hech qanday holatda u ortga qaytmaydi: “Qorningdanoq taxtingga oʻtiraman… 17 Dovudning shoxini oʻsha yerda koʻtaraman. Men Masih uchun chiroq tayyorladim.Ey Yahova,… 10 Quling Dovud uchun, Masihingning yuzini rad etma. 11 Yahova Dovudga qasam ichdi, U hech qanday holatda ham ortga qaytmaydi: “Sening qorningdan tug‘ilgandanoq taxtingga o‘tqazaman… 17 Dovudning shoxini o‘sha yerda ko‘taraman. Men Masihim uchun chiroq tayyorladim.

Zabur 132-sano Eski Ahdning boshqa ko’plab parchalari kabi kelajakka qaraydi (“…Men u erda Dovudning naslini ko’taraman”), Bu Yangi Ahd Eski Ahddan qoidalar olib, ularni Isoga moslash uchun “o’zgartirilishi” emas. Yahudiylar hamma vaqt o’zlarining Masihini (yoki Masihni) kutishgan. Ular Masihning kelishini kutishlari yoki umid qilishlari kelajakka qaratilgan Eski Ahdning bashoratlari bilan izohlanadi.

Tavrot va Zaburning bashoratlari: kalit va qulfga o`xshaydi

Tavrot va Zaburdagi kelajak haqidagi aniq bashoratlar bu kitoblarni eshik qulfiga o’xshatadi. Qulf ma’lum bir dizaynga ega, shuning uchun uni faqat qulfga mos keladigan maxsus “kalit” ochishi mumkin. Eski Ahdni qulf bilan solishtirish ham mumkin. Tanlangan payg’ambarning kelishi haqidagi bashoratlarni “Ibrohim (alayhissalom) qurbonligi”, ” Musoning alomati –1chi Pasxa ” va “Bokira qizdan tug’ilgan o’g’ilning alomati” maqolalarida uchratganmiz .

Zaburdagi 132 sanoda ham “Masih” payg’ambar va shoh Dovud (Dovud alayhissalom) nasllaridan bo’lishi sharti bor. Eski Ahdda yangi bashoratlar paydo bo’lishi bilan “qulf” tobora aniqroq bo’ladi. Ammo Zabur bu bashoratlar bilan tugamaydi, balki Masih qanday bo’lishi va u nima qilishi haqida tobora ko’proq tafsilotlarni ochib beradi. Zabur bilan tanishuvimizni davom ettiramiz.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *