Yusuf surasi (12-sura Yusuf) Yusuf payg’ambar haqida hikoya qiladi. U Yokub payg’ambarning (Yoqub) o’g’li, Yokub Ishoq payg’ambarning (Ishoq) o’g’li, Ishoq esa Ibrohim payg’ambarning (Ibrohim) o’g’li edi. Yoqubning 12 o‘g‘li bo‘lib, ulardan biri Yusuf edi. 10 akasi unga qarshi chiqdi; ularning yomon niyatlarining tasviri Yusuf qissasini tashkil etadi. Birinchi marta Musoning Tavrotida bundan 3500 yil avval qayd etilgan. Tavrotdan to’liq hikoya bu yerda berilgan . Yusuf surasi (12-sura Yusuf) bu erda o’qilishi mumkin . Unda aytilishicha, bu shunchaki hikoya emas, balki …
7. Haqiqatan, Yusuf va (uning) akalari (qissasi)da so’rovchilar uchun alomatlar bordir.
Yusuf surasi 12:7
Yusuf va uning akalari tarixi haqida so’raganlar uchun aynan nima “belgi” bo’lib xizmat qiladi? Biz bu alomatlarni tushunish uchun Tavrot va Yusuf surasidagi uning hikoyasini ko’rib chiqishni taklif qilamiz .
Oldin ta’zim …?
Yusuf otasi Yoqubni ko’rgan tushi aniq belgidir:
Eslang, Yusuf (o’z) otasi (Yo’qub)ga dedi: “Ey, otajon! Men (tushimda) o’n bitta yulduz, quyosh va oyning menga sajda qilgan hollarida ko’rdim”.
Yusuf surasi 12:4
Hikoyaning oxirida biz aynan shunday bo’lganini ko’ramiz:
(Keyin, Misrga kirib Yusufning saroyiga kelganlaridan so’ng) u ota-onasini o’z taxtiga chiqardi va ular (ya’ni, ota-ona va akalari Yusufga) sajda qilgan hollarida yiqildilar. U dedi: “Ey, otajon, mana shu (qirq yil) ilgari ko’rgan tushimning ta’biridir. Rabbim uni rost qildi. Darhaqiqat, u menga yaxshilik qildi – meni zindondan chiqardi, shayton men bilan akalarim orasini buzib ig’vo qilganidan keyin, mana sizlarni sahrodan (Misrga sog’-salomat holingizda) keltirdi. Albatta, Rabbim O’zi xohlagan narsani lutf bilan amalga oshiruvchidir. Albatta, Uning O’zigina bilim va hikmat sohibidir.
Yusuf surasi 12:100
Qur’onning turli suralarida “ibodat” ko‘p marta zikr qilingan. Lekin u Qodir Tangri huzurida, namozda, Ka’ba ziyoratgohida yoki Allohning mo‘jizalari oldida (masalan, Misr ruhoniylari va Muso alayhissalom) sajda qilishni nazarda tutadi. Bu holda esa insonning oldidagi «sajda» to’grisida gapirilyapti (Yusuf). Bunga o’xshash yagona holat – farishtalarga Odam alayhissalomga ta’zim qilish amri (Toha 116 va Al-A’rof 11). Lekin farishtalar odamlar emas ; umumiy qoida shundaki, odamlar faqat Rabbiy oldida ta’zim qilishlari kerak.
Ey, imon keltirganlar, ruku’ qilingiz, sajda qilingiz va Rabbingizga ibodat qilib yaxshilik qilingiz – shoyadki, najot topsangiz.
Al-Haj 22:77
Nega faqat Yusuf bu qoidadan mustasno, nega otasi Yoqub va akalari unga ta’zim qiladilar?
Odam o’g’li
Doniyor alayhissalomning davri Zaburning boshqa payg’ambarlariga nisbatan
xuddi shunday, Muqaddas Kitob bizni faqat Rabbiy oldida ta’zim qilishimizni (ya’ni, ulug’lashni) aytadi, faqat bitta istisno bor. Doniyor payg’ambar uzoq kelajakka, Xudo Shohligining shakllanishi davri haqida vahiy ko’rgan edi ; bu vahiyda unga “Inson O’g’li” zohir bo’ldi.
Tunda kelgan oʻsha vahiyda men osmon bulutlarida kelayotgan inson qiyofasidagi bir zotni koʻrdim. U Azaliy Nuroniyning oldiga keldi. Unga hukmronlik, ulugʻvorlik va shohlik berildi. Barcha xalqlar, elatlar va urugʻlar unga boʻysunishdi. Uning hukmronligi bitmas–tuganmas, abadiy hukmronlikdir. Uning shohligi hech qachon buzilmaydi.
Doniyor 7:13-14
Bu vahiyda odamlar “Inson O’gli” oldida, Yusufning oilasi uning oldida ta’zim qilganidek, ta’zim qiladilar.
“Inson o’g’li” – payg’ambar Iso al Masih (alayhissalom) O’zini eng ko’p ataydigan unvondir. U yerdagi hayoti davomida talim bergan , O’zining buyuk qudrati bilan shifo bergan va hatto tabiat kuchlariga ham buyruq bergan . Lekin Iso Doniyor ko’rgan vahiydagi kabi “osmon bulutlari bilan” kelmadi. Buning sababi shundaki, vahiy Isoning birinchi kelishi haqida emas, ikkinchi marotaba kelishi haqida – Dajjol bilan jang qilish uchun yerga qaytishi ( Odam Atoga bashorat qilinganidek ) va Xudoning Shohligini o’rnatish haqidadir.
Uning birinchi kelishi ( Bokira Maryamdan tug’ilish orqali ) odamlarni gunoh asirligidan ozod qilish va ularga Rabbiyning shohligini ochish edi . Ammo o’shanda ham U, Inson O’g’li, bulutlar orasida qaytganidan keyin odamlarni qanday ajratishini aytdi. U birodarlari Yusufga ta’zim qilganidek, barcha xalqlar unga ta’zim qilishlarini bashorat qilgan edi. Masih shunday o’rgatgan :
31 Inson Oʻgʻli Oʻzining ulugʻvorligida, jamiki farishtalari bilan birga kelganda Oʻzining shohona taxtiga oʻtiradi. 32 Barcha xalqlar Uning huzuriga toʻplanadilar. Choʻpon qoʻylarni echkilardan ajratganday, U xalqlarni bir–biridan ajratadi. 33 U qoʻylarni oʻng tomoniga, echkilarni chap tomoniga qoʻyadi. 34 Shundan keyin Shoh oʻng tomonidagilarga aytadi: — Ey samoviy Otamning barakasini olganlar, kelinglar! Shohlikni meros qilib olinglar! Bu shohlik olam yaratilgandayoq sizlar uchun tayyorlab qoʻyilgan. 35 Axir, Men och edim, Menga ovqat berdingizlar. Chanqagan edim, Menga ichimlik berdingizlar. Musofir edim, uyingizdan boshpana berdingizlar. 36 Yalangʻoch edim, Meni kiyintirdingizlar. Kasal edim, Menga gʻamxoʻrlik qildingizlar. Zindonda edim, Meni kelib koʻrdingizlar. 37 Bunga javoban solihlar Unga shunday deydilar: — Yo Rabbiy! Qachon Seni och holda koʻrib, ovqat beribmiz?! Qachon chanqaganingni koʻrib, biron narsa ichiribmiz? 38 Musofir ekaningni qachon koʻrib, uyimizdan boshpana beribmiz? Yalangʻoch ekaningni qachon koʻrib, kiyintiribmiz? 39 Kasal yoki zindonda boʻlganingda qachon Seni yoʻqlab boribmiz? 40 Shoh ularga shunday javob beradi: — Sizlarga chinini aytayin: sizlar eng kichik birodarimga qilgan har qanday yaxshiligingizni Menga qilgan boʻlasiz. 41 Soʻng U chap tomondagilarga ham aytadi: — Ey laʼnatilar, koʻzimdan yoʻqolinglar! Iblis va uning farishtalariga tayyorlab qoʻyilgan abadiy olovga mubtalo boʻlinglar! 42 Axir, Men och edim, ovqat bermadingizlar. Chanqagandim, ichgani hech narsa bermadingizlar. 43 Musofir edim, uyingizdan boshpana bermadingizlar. Yalangʻoch edim, Meni kiyintirmadingiz. Kasal boʻldim, zindonga tushdim, Meni kelib koʻrmadingiz. 44 Shunda ular aytadilar: — Yo Rabbiy! Qachon Seni och, chanqagan, musofir, yalangʻoch, kasal holda yoki zindonda ekaningni koʻribmiz? Agar koʻrganimizda edi, nahotki Sendan xizmatimizni ayagan boʻlardik?! 45 U esa shunday javob beradi: — Sizlarga chinini aytayin: sizlar eng kichik birodarimdan ayagan yaxshiligingizni Mendan ayagan boʻlasizlar. 46 Bular abadiy jazoga, solihlar esa abadiy hayotga muyassar boʻladilar.”
Yusuf payg’ambar va Iso al–Masih
Payg’ambar Yusufga va Iso al Masihga odamlar ta’zim qilishdan tashqari, ular o’z hayotlarida o’xshash voqealarni boshdan kechirdilar. Har birlarining taqdiri qanchalik o’xshash bo’lganiga e’tibor bering.
| Yusuf payg’ambar hayotidagi voqealar | Masih hayotidagi voqealar |
| Yusufning akalari, Isroilning 12 qabilasining ajdodlari, uni yomon ko’radilar va rad etadilar. | 12 qabiladan iborat yahudiylar Iso al-Masihdan nafratlanadilar va uning Masih ekanligini inkor etadilar |
| Yusuf akalarining Isroilga ta’zim qilishlarini ko’rdi (Xudo Yoqub nomini bergan) | Iso Masih birodarlarining (yahudiylarning) Isroil oldidagi kelajakdagi topinishlarini oldindan ko’ra oladi (Mark 14:62). |
| Yusufning otasi Yoqub uni akalari oldiga yuboradi, lekin ular uni rad etib, uning joniga qasd qilishni rejalashtiradilar. | Ota Iso Masihni yahudiy birodarlari oldiga yuboradi, lekin “O’z xalqi Uni tanimadi”. (Yuhanno 1:11) va “ular Isoni yo’q qilishga intilishdi”. (Yuhanno 11:53) |
| Uni yerdagi chuqurga tashlashadi | Iso Masih yer qa’riga tushadi |
| Yusufdan qutulish uchun uni musofirlarga qul qilib sotadilar. | Iso Masihdan qutulish uchun uni xochga mixlashdi |
| Yusufni uzoq yurtlarga olib ketishadi, akalari va otasi uni o’lgan deb hisoblashadi | Isroil va Isoning yahudiy birodarlari haligacha Iso Masihni o’lgan deb hisoblashadi |
| Yusuf xizmatkor rolini sidqidildan qabul qiladi | Iso Masih «xizmatkor qiyofasini» oldi va hatto o’lim oldida ham «o’zini past tutdi» (Filip. 2:7). |
| Yusufni nohaq gunohkorlikda ayblashadi | Yahudiylar «Uni ko’p narsada ayblashdi» (Mark 15:3). |
| Yusuf qul bo’lib, zindonga tushib qoladi va u erda mahbusning zindon zulmatidan ozod qilinishini oldindan ko’radi (novvoy) | Iso : …zindondagilarga, “qutulasiz”, desin, Asirlarga ozodlik e’lon qilish uchun keldi |
| Yusuf Misr taxtiga o’tiradi va faqat Fir’avnga itoat qiladi. Xalqlar Unga sajda qilish uchun kelishadi | “Toki Isoning oldida yeru osmondagi va yer ostidagi borliq jon tiz choʻksin, har bir til Iso Masihni Rabbiy deb tan olib”… (Filippiliklar 2:10-11) |
| Birodarlar tomonidan rad etilgan Yusuf o’lik hisoblanadi; Bu orada xalqlar ovqat uchun Uning oldiga kelishadi | Birodarlar tomonidan rad etilgan Iso Masih o’lik hisoblanadi; Shu bilan birga, xalqlar faqat U bera oladigan hayot donini olish uchun Uning oldiga kelishadi |
| Yusuf birodarlarining xiyonati haqida gapiradi (Ibt. 50:20). | Iso Masihning aytishicha, yahudiylarning xiyonati Rabbiyning rejasi bo’lgan va ko’p odamlarning hayotini saqlab qoladi (Yuhanno 5:24). |
| Birodarlar va xalqlar Yusufga sajda qiladilar | Doniyor Inson O’g’liga “barcha xalqlar, qabilalar va tillar qanday xizmat qilganini” bashorat qiladi |
Payg’ambarlarning hayoti alomatlar bo’lib xizmat qiladi
Iso al Masih Tavrotning qadimgi payg’ambarlarining deyarli har birining hayot yo’lini takrorlagan – bu Uning paydo bo’lishidan yuzlab yillar oldin tasvirlangan. Bu Masihning kelishi haqiqatdan ham insoniyat tushuna olmaydigan Xudoning rejasi ekanligini tasdiqlaydi , chunki hech kim asrlar davomida kelajakni bashorat qila olmaydi.
Odam alayhissalomning qissasida Masihning kelishi zikr qilingan :
Odam Ato keyinchalik keladigan Zotga o’xshardi . (Rim. 5:14)
Garchi Yusufning akalari oxir-oqibat unga ta’zim qilsa-da, uning hayotida akalari uni rad etishi, Yusuf o’zini qurbon qilishi va begonalanish bosqichlarini aniq ko’rsatadi. Masihning qurbonligiga urg’u Ibrohim payg’ambarning qurbonligida ham ko’rinadi . Yusufdan keyin Yoqubning 12 oʻgʻli Muso paygʻambar (a.s.) Misr qulligidan olib chiqqan Isroilning oʻn ikki qabilasiga aylandi. Masih qurbonligiga oldindan ishora qiladigan belgidir Tavrot aslida Masih kelishidan ming yillar oldin yozilgan ko’plab alomatlarni o’z ichiga oladi.
Zabur va keyingi payg’ambarlar bashoratlarni bu voqeadan yuzlab yillar oldin Masihning kelishi haqidagi tafsilotlar bilan to’ldirishgan; azob chekadigan xizmatkor haqidagi bashorati ,uning xalq tomonidan rad etilishini bashorat qiladi. Hech kim yuzlab yillar oldin kelajakni ko’ra olmagani uchun, paygambarlar, agar Rabbiy ularga ochib bermaganida, kelajakni qayerdan bilishlari mumkin edi? Agar ular Xudo tomonidan ilhomlantirilgan bo’lsa, Iso Masihni va uning qurbonligini rad etish ham Ilohiy rejaning bir qismidir.
Ushbu bashoratlarning aksariyati Masihnig birinchi kelishi bilan bog’liq edi. U bizning qutqarilishimiz va Xudoning Shohligiga kirish imkoniyati uchun o’zini qurbon qiligan.
Ammo Yusufning tarixi kelajakka ham qaraydi, Shohlik o’rnatilishi qachon yuz beradi va Iso Masih yerga qaytib kelganida barcha xalqlar Unga ta’zim qiladilar. Hozir biz Xudoning Shohligiga taklifnoma olish hali ham mumkin bo’lgan davrda yashayapmiz. Maorij surasidagi qiyomat kuni kech bo’lganda Qutqaruvchini izlay boshlagan ahmoqlarga o’xshamaylik. Masihning qurbonligi orqali sizga hayot in’omi haqida hozir bilib oling .
O`zining qaytishi haqida Masih shunday o’rgatgan:
1 Oxirzamon yaqinlashganda Osmon Shohligini quyidagiga oʻxshatsa boʻladi: kelinning oʻnta dugonasi moychiroqlarini olib, kuyovni qarshilagani chiqishibdi. 2 Ulardan beshtasi nodon, beshtasi dono ekan. 3 Nodonlari moychiroqlarni olishibdi–yu, ammo chiroq uchun moy olishmabdi. 4 Donolari esa moychiroqlari bilan birga idishlarda moy ham olibdilar. 5 Kuyov kechikibdi, shu sababdan hammalari mudrab, uxlab qolibdilar. 6 Yarim kechasi: «Ana, kuyov kelyapti! Uni kutib olgani chiqinglar!» degan bir ovoz yangrabdi. 7 Shunda qizlarning hammasi oʻrnidan turib, moychiroqlarini tayyorlay boshlabdilar. 8 Nodonlari donolariga aytibdilar: — Bizga ham moyingizdan ozgina beringlar, chiroqlarimiz oʻchyapti! 9 Donolari esa shunday javob beribdilar: — Yoʻq! Bizga ham, sizlarga ham moy yetmay qoladi. Yaxshisi, sotuvchilarga borib, oʻzlaringizga moy sotib olinglar. 10 Ular moy sotib olgani ketishganda, kuyov kelib qolibdi. Tayyor turgan qizlar kuyov bilan birga toʻyxonaga kirib ketishibdi. Orqalaridan eshik yopilibdi. 11 Keyin qolgan qizlar kelib: — Hazrat! Hazrat! Bizga eshikni oching! — deyishibdi. 12 Lekin U: — Sizlarni umuman tanimayman, — deb javob beribdi. 13 Xullas, hushyor boʻlinglar, chunki qaysi kuni, qaysi soatda kelishimni bilmaysizlar 14 Yana Osmon Shohligini safarga joʻnab ketayotgan odamga oʻxshatsa boʻladi. U ketishidan oldin xizmatkorlarini chaqirib, oʻz mol–mulkini ularga topshiribdi. 15 U har biriga qobiliyatiga yarasha: biriga besh ming tilla, ikkinchisiga ikki ming tilla, uchinchisiga esa ming tilla berib, joʻnab ketibdi. 16 Besh ming tilla olgan xizmatkor vaqtni boy bermay, pulni ishga solibdi va yana besh ming tilla daromad olibdi. 17 Ikki ming tilla olgan xizmatkor ham xuddi shunday yoʻl tutib, ikki ming tilla orttiribdi. 18 Ming tilla olgan xizmatkor esa borib, chuqur qazibdi–da, xoʻjayin bergan pulini koʻmib qoʻyibdi. 19 Oradan ancha vaqt oʻtibdi. Xoʻjayin qaytib kelib, xizmatkorlaridan hisobot soʻrabdi. 20 Besh ming tilla olgan xizmatkori orttirgan besh ming tillani ham olib kelib, shunday debdi: — Xoʻjayin! Menga besh ming tilla bergan edingiz. Mana, qarang, men bulardan tashqari yana besh ming tilla ishladim. 21 Xoʻjayini unga: — Barakalla! Sen yaxshi va ishonchli xizmatkorsan! — debdi. — Kichik ishda ishonchimni oqlaganing uchun senga katta ishlarni ishonib topshiraman. Kel, mening xursandchiligimga sherik boʻl. 22 Ikki ming tilla olgan xizmatkor ham kelib: — Xoʻjayin! Menga ikki ming tilla bergandingiz. Mana, qarang, men bulardan tashqari yana ikki ming tilla ishladim, — debdi. 23 Xoʻjayini unga: — Barakalla! Sen yaxshi va ishonchli xizmatkorsan! — debdi. — Kichik ishda ishonchimni oqlaganing uchun senga katta ishlarni ishonib topshiraman. Kel, mening xursandchiligimga sherik boʻl. 24 Ming tilla olgan xizmatkor ham kelib shunday debdi: — Xoʻjayin! Men sizning qattiqqoʻl odam ekaningizni bilardim. Siz ekmagan yerdan oʻrasiz, oʻzingiz yetishtirmagan hosilni yigʻib olasiz. 25 Shuning uchun men qoʻrqqanimdan borib, bergan tillangizni yerga koʻmib qoʻygan edim. Mana tillangiz! 26 Xoʻjayin unga shunday javob beribdi: — Ey yomon, yalqov xizmatkor! Men ekmagan yerdan oʻrishimni, oʻzim yetishtirmagan hosilni yigʻib olishimni bilar ekansan, 27 pulimni muomalaga kiritsang boʻlmasmidi?! Men qaytib kelib, pulimni foydasi bilan qaytarib olgan boʻlar edim. 28 Soʻng xoʻjayin debdi: — Qani, undagi ming tillani olib, oʻn ming tillasi borga beringlar! 29 Chunki kimda bor boʻlsa, unga yana beriladi va u moʻl–koʻlchilikda yashaydi. Kimda yoʻq boʻlsa, hatto bori ham tortib olinadi. 30 Endi bu yaramas xizmatkorni tashqariga, qorongʻilikka uloqtirib yuboringlar. U yerda bu yaramas qattiq pushaymon boʻlib, figʻon chekadi.
Mat . 25:1–30