“Duxon” surasi (44-sura – “Tutun”) Quraysh aholisi paygʻambar Muhammad (s.a.v.)ning xabarlarini inkor etib, unga chaqiruv bilan eʼtiroz bildirganlari haqida hikoya qiladi.
“Albatta, ana ular aytadilar:
“O’lim faqat birinchi o’limimizdir va bizlar qayta tiriluvchi emasmiz.
Bas, agar (“oxirat bor” degan so’zlaringizda) rostgo’y bo’lsangizlar, ota-bobolarimizni (qayta tiriltirib) keltiringlar-chi?”- derlar.”
Duhon surasi 44:34-36
Ular undan Oʻz hokimiyatini isbotlashni va birovni oʻlimdan tiriltirishni talab qilishdi. Ahqof surasida (46-sura – “Qumlar”) xuddi shunday holat tasvirlangan, imonsiz oʻgʻil moʻmin ota-onasidan birovni oʻlikdan tiriltirishni talab qiladi.
«Yana bir kimsa borki, ota-onasiga: “Uh, sizlarga! Sizlar menga (qayta tirilib, qabrdan) chiqarilishimni va’da qilyapsizlarmi?! Holbuki, mendan ilgari ham avlodlar o’tgan-ku (ular tirildimi)?!” – der. U ikkisi Allohdan madad tilagan hollarida (o’g’illariga qarab): “Halok bo’lgur, imon keltirgin! Allohning va’dasi haqdir” (desalar), u: “Bu faqat avvalgilarning afsonlaridir”, – der.»
Ahqof surasi 46:17
U tirilishni uydirma deb hisobladi, chunki u hech qachon bunday holatni koʻrmagan. “Duxon” va “Ahqof” suralarida kofirlar yakkaxudolik dinining haqiqat ekaniga “dalil” sifatida birovning tirilishini talab qilib, paygʻambarlarni “imtihon” qilganliklarini oʻqiymiz . Iso Masih (alayhissalom) ham yomon niyatlilar tomonidan xuddi shunday sinovga duchor boʻlgan. Biroq, U bu fursatdan foydalanib, Oʻz hokimiyatining alomatini koʻrsatib, Oʻz xizmatini tasdiqladi.
Masihning vazifasi nima edi?
Masih ( alayhissalom ) va’z qilgan, shifo bergan va ko’p mo”jizalar qilgan. Biroq, Uning shogirdlari, izdoshlari va hatto dushmanlarida bitta savol bor edi: aslida nima uchun kelgan? Mo”jizalarni ko’plab qadimgi payg’ambarlar, jumladan , Muso (a.s.) ham ko’rsatgan. Qonun Muso payg’ambar orqali berilganligini va Isoning so’zlariga ko’ra, “U qonunni buzish uchun kelmagani” savolni ochiqligicha qoldirdi: “U nima maqsadda kelgan?”
Bir kuni Iso Paygʻambarning bir doʻsti ogʻir kasal boʻlib qoldi. Isoning shogirdlari U koʻpchilikni davolaganidek, darhol doʻstining oldiga borib, uni shifolashini kutdilar. Lekin Iso Masih (alayhissalom) Uning dunyoga nima maqsadda kelganini bilishlari uchun, ataylab yana bir necha kun oʻsha joyda ushlanib qoldi. Injilda shunday deyiladi:
Iso al- Masih o’limga qarshi kurashadi
“Baytaniya qishlogʻida Lazar ismli bir odam kasal boʻlib yotgan edi. Maryam va uning opasi Marta ham shu qishloqda yashar edilar. Keyinchalik Rabbimiz Isoga atir moy surtgan va Uning oyoqlarini sochi bilan artib quritgan oʻsha Maryam edi. Kasal yotgan Lazar esa Maryamning akasi edi.
Opa–singil Isoga:
— Hazrat, Sizning aziz doʻstingiz kasal, — degan xabar yuborishdi. Iso buni eshitib, shunday dedi:
— Bu kasallik oʻlim bilan yakunlanmaydi, balki Xudoning ulugʻlanishiga va shu orqali Xudo Oʻgʻlining ulugʻlanishiga sabab boʻladi.
Iso Martani, uning singlisini va Lazarni yaxshi koʻrar edi. Ammo Lazarning xasta ekanini bilsa ham, turgan joyida yana ikki kun qoldi. Shundan soʻng U shogirdlariga:
— Yahudiyaga qaytib boraylik, — dedi.
Shogirdlari esa shunday dedilar:
— Ustoz, yaqindagina yahudiylar Sizni toshboʻron qilmoqchi edilar–ku! Endi yana u yerga bormoqchimisiz?
Iso javob berdi:
— Kunduz oʻn ikki soatdan iborat emasmi?! Kim kunduzi yursa, qoqilmaydi, chunki bu dunyoning nurini koʻradi. Kechasi yurgan esa qoqiladi, chunki uning oʻzida nur yoʻq.
Bu soʻzlarini aytib boʻlib, ularga yana dedi:
— Doʻstimiz Lazar uxlab qoldi. Men uni uygʻotgani ketyapman.
— Hazrat, agar uxlayotgan boʻlsa, tuzalib ketadi, — dedi shogirdlari.
Iso Lazarning oʻlimini nazarda tutgan edi. Shogirdlar esa Iso odatdagi uyqu toʻgʻrisida gapirdi, deb oʻyladilar. Keyin Iso ularga ochigʻini aytdi:
— Lazar vafot etdi. Men uning yonida boʻlmaganimdan xursandman, chunki bu vaziyat sizlarning ishonishingizga imkon beradi. Qani, endi uning oldiga boraylik.
Shunda Toʻma, yaʼni Didimus boshqa shogirdlarga:
— Qani, yuringlar, biz ham Iso bilan oʻlamiz! — dedi.
Iso — tiriklik manbai
Iso u yerga yetib borib bildiki, Lazarning qabrga qoʻyilganiga toʻrt kun boʻlgan ekan. Baytaniya qishlogʻi Quddusdan bor–yoʻgʻi uch chaqirimcha✶ masofada joylashgan edi. Quddusdagi koʻp yahudiylar Marta bilan Maryamning oldiga akasining vafoti munosabati ila tasalli berish uchun borgan edilar. Marta Isoning kelayotganini eshitib, Uni kutib olgani chiqdi. Maryam esa uyda qoldi.
— Hazrat! — dedi Marta Isoga. — Agar Siz bu yerda boʻlganingizda edi, akam oʻlmagan boʻlardi. Ammo hozir ham bilaman, Siz Xudodan nima soʻrasangiz, Xudo Sizga beradi.
— Sening akang tiriladi, — dedi Iso.
— Bilaman, oxiratda oʻliklar tirilganda tiriladi, — dedi Marta. Iso unga dedi:
— Men tirilish va hayotdirman. Menga ishongan odam oʻlsa ham yashaydi. Kimda–kim Menga ishonib yashasa, to abad oʻlmaydi. Bunga ishonasanmi?
— Ha, Hazrat, — dedi Marta, — Siz dunyoga keladigan Masih, Xudoning Oʻgʻli ekaningizga ishonaman.
Marta shunday dedi–yu, borib singlisi Maryamni chaqirdi. Unga sekingina dedi:
— Ustoz shu yerda, U seni chaqiryapti.
Maryam buni eshitgach, shoshib oʻrnidan turdi–da, Isoning oldiga ketdi. Iso hali qishloqqa kirmagan, hanuz Marta Uni kutib olgan joyda edi. Maryam bilan uyda boʻlgan va unga tasalli berayotgan odamlar uning shoshilib oʻrnidan turib tashqariga chiqqanini koʻrishdi. Maryam yigʻi–sigʻi qilgani qabrga ketyapti, deb oʻylab, uning orqasidan ketishdi.
Maryam Iso turgan yerga yetib kelib, Uni koʻrdi–yu, oyogʻiga yiqilib dedi:
— Hazrat! Agar Siz shu yerda boʻlganingizda edi, mening akam oʻlmagan boʻlardi!
Maryam ham, u bilan kelganlar ham yigʻlayotgan edilar. Iso buni koʻrib, qattiq iztirobga tushdi, koʻngli oʻrtanib ketdi.
— Uni qayerga qoʻydingizlar? — deb soʻradi.
— Yuring, Hazrat, koʻrasiz! — dedilar.
Isoning koʻzlaridan duv–duv yosh oqdi. Oʻsha yerdagi odamlar:
— Qaranglar, uni qanchalik yaxshi koʻrar ekan! — deyishdi. Ulardan baʼzilari esa shunday deyishdi:
— U koʻrning koʻzlarini ochgan. Lazarni ham oʻlimdan olib qolsa boʻlmasmidi?!
Iso Lazarni tiriltiradi
Iso tagʻin qattiq iztirob chekib, qabr oldiga keldi. Qabr bir gʻor boʻlib, ogʻzi tosh bilan yopilgan edi. Iso:
— Toshni olib tashlanglar! — dedi. Marhumning singlisi Marta Unga dedi:
— Hazrat, jasad hidlanib qolgan–ku! Axir, qabrga qoʻyilganiga toʻrt kun boʻldi!
— Agar ishonsang, Xudoning ulugʻvorligini koʻrasan, deb senga aytmaganmidim?! — dedi Iso.
Toshni olib tashladilar. Iso esa osmonga koʻz tikib, dedi:
— Ey Ota! Meni eshitganing uchun Senga shukurlar aytaman. Sen Meni doimo eshitishingni bilaman. Lekin bu soʻzlarni shu yerda turgan xalq uchun aytyapman, toki Meni Sen yuborganingga ular ishonsin.
Shunday dedi–yu, baland ovoz bilan xitob qildi:
— Lazar, tashqariga chiq!
Shu payt qoʻlu oyoqlari kafanlangan, yuzi roʻmol bilan oʻralgan marhum chiqib keldi.
— Kafanini yechinglar, uni qoʻyib yuboringlar, — dedi Iso odamlarga.”
Yuhanno 11:1–44
Opa-singillar Masih ularning akasiga shifo berish uchun tezroq kelishiga umid qilgan edilar. Lekin Iso Oʻz kelishini kechiktirib, Lazar oʻlishiga yoʻl qoʻydi. Uning qarorini hech kim tushunmadi. Yuragiga nazar tashlasak, jahli chiqqanini koʻramiz. Lekin kimdan? Opa-singillardanmi? Yigʻilgan odamlardanmi? Shogirdlaridanmi? Lazardanmi? Yoʻq, U oʻlimdan gʻazablandi. Aytgancha, bu Iso al-Masih koʻz yosh toʻkkan ikki epizoddan biridir. U nima haqida yigʻladi? Doʻstining oʻlganini koʻrib yigʻlab yubordi. Oʻlim Uning qalbida gʻazab va qaygʻu uygʻotdi.
Odam hastaligini davolash, albatta, yaxshi ish, lekin u baribir oʻladi. Inson sogʻlom boʻladimi yoki kasal boʻladimi, baribir oʻladi – solihlar ham, fosiqlar ham, erkaklar ham, ayollar ham, keksalar ham, yoshlar ham, dindorlar ham, kofirlar ham – oʻlim taʼsiridalar. Itoatsizlik tufayli o’lgan Odam Ato davridan beri shunday bo’lgan. Uning barcha avlodlari, shu jumladan siz va men ham, oʻlim asirlarimiz. Oʻlim – oxirgi dushman. Oʻlim bizni umidimizdan mahrum qiladi, bizni javobsiz qoldiradi. Agar odam kasal boʻlsa, unda hali umid bor. Shuning uchun opa-singillar shifoga umid bogʻlagan edilar. Ammo akalarining oʻlimi ularni barcha umidlarini yoʻqqa chiqardi. Bularning barchasi bizning hayotimizda ham amal qiladi. Kasalxonada hamon umid bor, qabristonda esa yoʻq. Oʻlim – oxirgi dushmandir. Iso Masih bu dushmanni magʻlub etdi . Shuning uchun u opa-singillarga eʼlon qildi:
“Men tirilish va hayotman”.
Yuhanno 11:25
Iso Masih (alayhissalom) oʻlimni yoʻq qilish uchun va hayotni tanlagan barchaga hayot berish uchun kelgan. U koʻplab guvohlar oldida Lazarni tiriltirib, Oʻzining toʻliq kuchini koʻrsatdi. U oʻlimdan koʻra hayotni afzal koʻrgan har birimiz uchun shunday qilishni vaʼda berdi.
Payg’ambar mo’jizasiga munosabat
Oʻlim insoniyatning soʻnggi dushmanidir, lekin koʻpchiligimiz “mayda dushmanlar” bilan, yaʼni siyosiy, diniy yoki etnik nizolar bilan tinimsiz toʻqnashuvlarga oʻralashib qolganmiz. Iso Masih davrida ham shunday boʻlgan. Guvohlarning bu moʻjizaga boʻlgan munosabatidan biz oʻsha davr odamlarining nima haqda qaygʻurganini koʻramiz. Ularning munosabati shunday edi:
«Maryamni yoʻqlagani kelgan odamlarning koʻpchiligi Isoning qilgan ishini koʻrib, Unga ishonishdi. Ammo baʼzilari farziylarning oldiga borib, Isoning qilganlarini aytib berishdi.
Shundan keyin bosh ruhoniylar va farziylar Oliy kengash chaqirib, deyishdi:
— Nima qilamiz? Bu Odam juda koʻp moʻjizali alomatlar koʻrsatib yuribdi–ku! Buni davom etishiga yoʻl qoʻysak, hamma Unga ishonib ketadi. Rimliklar kelib, Maʼbadimizni ham, xalqimizni ham xonavayron qiladilar.
Ulardan biri, oʻsha yili oliy ruhoniy boʻlgan Kayafas soʻz oldi:
— Sizlar hech narsani bilmaysizlar! Butun xalq halok boʻlgandan koʻra, bitta odamning xalq uchun oʻlishi oʻzingiz uchun yaxshiroq–ku! Nahotki buni tushunmasangizlar?!
Bu soʻzlarni u oʻzidan–oʻzi aytmagan edi. Balki oʻsha yili oliy ruhoniy sifatida Isoning xalq uchun oʻlishini bashorat qilgan edi. Iso nafaqat yahudiy xalqi uchun, balki Xudoning tarqoq boʻlgan hamma farzandlarini birlashtirish uchun oʻlishi kerak edi.
Shunday qilib, oʻsha kundan boshlab, Isoni oʻldirishga til biriktirdilar. Iso esa endi yahudiylar orasida ochiqchasiga yurmaydigan boʻldi. U choʻl yaqinidagi Efrayim shahriga borib, Oʻz shogirdlari bilan oʻsha yerda qoldi.
Yahudiylarning Fisih bayrami yaqinlashayotgan edi. Mamlakatning hamma tomonidan odamlar bayramdan oldin poklanish uchun Quddusga borishdi. Shu vaqtda Isoni izladilar. Maʼbadda yigʻilib turganlar oʻzaro: “Nima deb oʻylaysizlar? U bayramga keladimi?” deb soʻrashdi. Bosh ruhoniylar va farziylar esa Isoni qoʻlga olmoqchi boʻlib, shunday buyruq bergan edilar: “Kim Isoning qayerdaligini bilib qolsa, xabar qilsin.”»
Yuhanno 11:45-57
Munozara avj oldi. Iso Masih (alayhissalom) Oʻzini tirilish va hayot ekanligini va oʻlim ustidan gʻalaba qozonishini eʼlon qildi. Din peshvolari Uni qanday qilib oʻldirishni rejalashtira boshladilar. Yigʻilganlarning koʻpchiligi Unga ishonishdi, baʼzilari esa shubha qilishdi. Oʻzingizdan soʻrang-chi: agar men Lazar tirilishining guvohi boʻlganimda, bu moʻjizaga qanday munosabatda boʻlardim? Hayot inʼomini yoʻqotgan, mahalliy mojarolarga gʻarq boʻlgan farziy kabimi? Yoki Isoga ishongan va butun umidini Uning tiriltirish kuchiga bogʻlaganlar kabimi? Oʻsha davrdagi odamlarning bu moʻjizaga munosabati, bizning davrimizda odamlarning Iso vaʼdalariga boʻlgan munosabatiga juda mosdir.
Bu bahslarning barchasi Fisih bayramiga to’g’ri keldi. Bu bayramni Muso payg’ambar (a.s.) 1500 yil avval o’lim ustidan qozonilgan g’alabani nishonlash uchun o’rnatgan. Injilda biz payg’ambar Iso Masih (alayhissalom) hamma nafratlangan va xoin deb hisoblagan odamga rahm-shafqat ko’rsatib, O’z vazifasini – ya’ni o’lim ustidan g’alaba qozonishni boshlaganini o’qiymiz.