Podshoh Dovud (Dovud alayhissalom deb ham ataladi) qadimgi payg’ambarlar orasida eng muhim shaxsdir. Ibrohim (alayhissalom) yangi inoyat davriga asos soldi – birinchidan, unga ko’plab avlodlar va’da qilindi, ular oxir-oqibat butun bir xalqni tashkil qiladilar, ikkinchidan, u buyuk qurbonlik qildi. Muso alayhissalom isroilliklarni Fisih qurbonligini o‘tkazib, ularni qullikdan ozod qildilar, so‘ngra ularga to‘la huquqli xalq bo‘lishlari uchun Qonun berdilar. Ularga mamlakatni shunday boshqaradigan, la’nat emas, Allohdan marhamat oladigan Podshoh yetishmasdi. Dovud (alayhissalom) birinchi podshoh va payg‘ambar edilar. Undan inoyatning yangi iqtisodiyoti – Quddusda hukmronlik qilgan shohlar iqtisodiyoti boshlandi.
Shoh Dovud (alayhissalom) kim edi?
Isroil tarixining vaqt nuqtai nazaridan ko’rinib turibdiki, Dovud (alayhissalom) miloddan avvalgi 1000-yillarda yashagan. Ya’ni Ibrohim (alayhissalom)dan keyin ming yil va Muso alayhissalomdan 500 yil keyin. Dovud (alayhissalom) yoshliklarida otalarining qo‘ylarini boqib yurganlar. Bir kuni Isroilga kuchli dushman hujum qildi va bu qo’shinning rahbari Go’liyot ismli dev edi. Uni ko‘rgan isroilliklar dahshatga tushib, tushkunlikka tushdilar. Ammo Dovud (alayhissalom) Go‘liyotni jangga chorladi va uni o‘ldirdi. Bunday hayratlanarli voqea Dovud alayhissalomga bir zumda shon-shuhrat keltirdi – yosh cho’ponning buyuk jangchini mag’lub etganini ko’p uchratmaysiz. Bu g‘alabadan ruhlangan isroilliklar dushmanni mag‘lub etishdi. Dovud (alayhissalom) bilan Go‘liyot o‘rtasidagi jang haqida Qur’oni karimda shunday deyilgan:
Shunday qilib, Allohning izni bilan ular ustidan g’alaba qozondilar. Dovud Jolutni o’ldirdi va Alloh unga (Dovudga) podshohlik va payg’ambarlik hamda O’zi xohlagan narsalarni o’rgatdi. Agar Alloh odamlarning birini ikkinchisi bilan daf’ etib turmas ekan, shubhasiz, Yer fasodga (buzg’unchilik va xarobaga) aylangan bo’lur edi, lekin Alloh (barcha) olamlarga (nisbatan) fazl egasidir. (Baqara, 2:251-oyat).
Bu jangdan keyin Dovudning shon-shuhrati tezda butun mamlakatga tarqaldi. Ammo u uzoq va ko’p sinovlardan so’nggina shoh bo’ldi – uning xorijliklar va isroilliklar orasida ko’plab yomon niyatli odamlari bor edi. Dovud (alayhissalom)ning g’alabalari va qayg’ulari Shohlarning 1 va 2-kitoblarida (Injil / al-Kitob) batafsil bayon etilgan. Bu kitoblarning muallifi Shomuil (alayhissalom) Allohning payg‘ambari bo‘lib, Dovudni (a.s.) podshohlikka moylagan.
Dovud (alayhissalom) boshqa narsalar qatorida musiqachi ham edi – u Alloh sharafiga go’zal qo’shiqlar va she’rlardan iborat butun bir kitob yozgan. Bu haqda Qur’onning 38-surasida (Bog’) quyidagi oyatlarida eslatib o’tiladi:
(Ey, Muhammad) Siz ular aytayotgan so’zlarga sabr qiling va Bizning bandamiz – (toat-ibodatda) baquvvat bo’lgan Dovudni eslang! Darhaqiqat, u (Alloh yo’liga) butunlay qaytuvchidir! Biz tog’larni kechki payt va ertalab (mudom) u bilan birga tasbeh aytadigan qilib, bo’yinsundirib qo’ydik. Shuningdek, (har tarafdan) to’planuvchi qushlarni ham. (Tog’lar va qushlarning) barchalari Dovudga butunlay qaytuvchidir. Uning hukmronligini ham mustahkam qildik va unga hikmat hamda qat’iy xitob (haqqoniy hukm chiqarishni) ato etdik. (Sod, 38:17-20 – oyat).
Bu misralarda jangchi Dovud (alayhissalom)ning qudrati va shu bilan birga, Yaratganga hamd aytuvchi qushlarning qo‘shig‘idek go‘zal maqtovli qo‘shiqlarining ulug‘vorligi ta’kidlanadi. U podshoh sifatida Alloh tomonidan donolik va go`zal nutq taqdim qilingan. Dovud alayhissalomning qo‘shiq va she’rlari Zaburning birinchi kitobi bo‘lmish Zaburga yozib qo‘yilgan. Dovud (alayhissalom)ga Alloh tomonidan hikmat berilgani uchun Zabur ham Tavrot kabi muqaddas va ilohiy kitoblar qatoriga kiritilgan. Mana Qur’on aytadi:
Rabbingiz osmonlar va Yerdagi bor jonzotni yaxshi biluvchidir. Haqiqatan, (Biz) ba’zi payg’ambarlarni ba’zilaridan afzal qildik va Dovudga Zaburni berdik.
Al-Isro, 17:55- oyat
Sulaymon Zabur yozishda davom etadi
Ilohiy ilhom bilan yozilgan bitiklar, keksa yoshgacha yashab o`tgan Dovud (alayhissalom) ning vafotlari bilan tugamadi. Uning o’g’li va merosxo’ri Sulaymon (yoki Sulaymon alayhissalom) ham Allohdan hikmatni hadya qilgan. “Sod” surasida shunday deyilgan:
Dovudga Sulaymonni ato etdik. (Sulaymon) naqadar yaxshi bandadir! Darhaqiqat, u (Alloh yo’liga) butunlay qaytuvchidir. (Sod 38-oyat).
Dovud va Sulaymonning ekinzor xususida hukm qilgan kezlarini (eslang). O’shanda unga qavmining qo’ylari (tunda) kirgan (va uni payhon qilgan) edi. Biz ularning (chiqargan) hukmiga shohid edik. Bas, Biz uni Sulaymonga anglatdik. Biz har ikkisiga hikmat (payg’ambarlik) va ilm ato etdik. Tog’lar va qushlarni Dovud bilan birga tasbeh aytadigan qilib bo’yinsundirib qo’ydik. Biz shunday qila oluvchidirmiz.
Anbiyo 21:78-79 -oyat
Qasamki, Biz Dovud va Sulaymonga (yetuk) bilim ato etdik va ular: “Bizlarni ko’p mo’min bandalardan afzal qilib qo’ygan zot – Allohga hamd bo’lsin!” – dedilar.
Naml 27:15-oyat
Sulaymon (alayhissalom) Zabur hikmatlarining ilhomlangan kitoblari an’anasini davom ettirdilar. Uning kitoblari orasida Hikmatlar, Voiz va Qo’shiqlar qo’shig’i bor.
Sulaymondan keyin Zabur anʼanasini boshqa paygʻambarlar davom ettirdilar
Sulaymon (alayhissalom) vafotlaridan keyin podshohlar Tavrot amrlaridan voz kechdilar va endi hikmatni ilhomlantirmadilar. Isroil podshohlaridan faqat Dovud va uning o‘g‘li Sulaymon (alayhissalom) ham podshoh, ham payg‘ambar bo‘lgan holda Allohning ilohiy hikmatiga ega edilar. Sulaymondan keyin yashagan barcha podshohlarga Alloh taolo o’z payg’ambarlarini ko’plab ogohlantirishlar bilan yuborgan. Allohning payg’ambarlaridan biri Yunus (alayhissalom) bo’lib, katta baliq yutib yuborgan (Vas-saffod, 37:139-144). 300 yil davomida Alloh taolo o‘z payg‘ambarlarini podshohlarga yubordi. Ularning ogohlantirishlari, nasihatlari va bashoratlari ilhomlangan Zaburga ham kirdi. Ushbu maqolada aytib o’tilganidek, Isroil shohligi bobilliklar qo’liga tushdi va yahudiylar asirga olindi, shundan so’ng ular Fors imperiyasining asoschisi bo’lgan shoh Kir boshchiligidagi va’da qilingan erga qaytib kelishdi. Bu vaqt davomida Alloh taolo o‘z payg‘ambarlarini odamlarga yubordi, ular Ular nomidan gapirdi. Bashoratlar diqqat bilan yozib olindi va keyin ular Zaburning bir qismiga aylandi.
Masihning kelishini kutish
Bu bashoratlarning barchasi siz va men uchun ham muhim, chunki ular nafaqat Allohning ogohlantirishlarini, balki Injilning asosini tashkil etgan narsalarni ham o’z ichiga oladi. “Masih” atamasining o’zi Dovud (alayhissalom) tomonidan Zabur kitobining (Zaburning u yozgan qismi) boshida kiritilgan. Biz keyingi payg’ambarlarda Masihning kelishi haqida qo’shimcha ma’lumotlarni topamiz. Bu, ayniqsa, Sulaymondan keyin podshohlar Tavrotdan murtad bo’lganliklari va Isroil xalqi sifatida Amrlarni rad etganliklari nuqtai nazaridan juda muhimdir. Masihning kelishi haqidagi va’da va uning yordamiga umid murtadlik kontekstida berilgan. Muso alayhissalomning so’zlariga ko’ra, Tavrot payg’ambarlari kelajakni oldindan ko’rgan. Bu bashoratlarning barchasi bugungi kunda ham bizga qaratilgan, chunki biz ham to’g’ri yo’ldan og’ib ketganmiz, garchi bizdan nima talab qilinishini bilsak ham. Masih imonsizlik zulmatida porlayotgan umid chirog’idir.
Iso Masih (alayhissalom) Zaburga qanday munosabatda bo’lgan
Iso Masih payg’ambar o’z sahobalari va izdoshlari bilan suhbatda Injil va Masihning rolini tushuntirib, ko’pincha Zabur haqida gapiradi. Iso aytadi:
Keyin Musodan tortib, barcha Paygʻambarlar bitiklarida Oʻzi haqida yozilgan soʻzlarning hammasini Iso ularga tushuntirdi.
Luqo 24:27
“Barcha payg‘ambarlar” iborasi Muso alayhissalomning Tavrotiga ergashgan Zabur payg‘ambarlarini nazarda tutadi. Iso Masih (alayhissalom) Zaburda kelishi qanday bashorat qilinganligini izdoshlariga tushuntirib berdi. Iso Masih (alayhissalom) ta’lim bergan:
Keyin Iso shogirdlariga dedi: — Sizlar bilan birga boʻlgan paytlarimda, Musoning Tavrot kitobida, Paygʻambarlar bitiklarida va Zaburda Men toʻgʻrimda yozilganlar bajo boʻlishi kerak, deb sizlarga aytgan edim. Soʻngra Iso, Muqaddas bitiklarni tushunib yetsinlar deb, ularning ongini ochdi
Luqo 24:44-45
“Payg’ambarlar va sanolardagi” iborasi Dovud tomonidan yozilgan Zaburning birinchi kitobi (zabur) va qonunga kiritilgan keyingi kitoblarga (payg’ambarlar) tegishlidir. Iso Masih (alayhissalom) Muqaddas kitoblarni (ya’ni Tavrot va Zaburning ilhomlantirilgan kitoblarini) tushunishlari uchun aqllarini ochishlari kerak edi. Keyingi maqolalar turkumida biz Iso-al-Masih o’z shogirdlariga ushbu kitoblardan aynan nimani vahiy qilganini aniqlashga harakat qilamiz, shunda bizning ongimiz Injilni tushunish uchun ochiladi.
Dovud (alayhissalom) va Zabur payg’ambarlari vaqt jadvalida
Quyidagi rasmda Zaburning deyarli barcha payg’ambarlari ko’rsatilgan (hamma uchun joy etarli emas edi). Chiziqning kengligi har bir payg’ambarning umriga to’g’ri keladi. Vaqt jadvalidagi rang kodlari isroilliklarning holatiga to’g’ri keladi – xuddi Musoning duo va la’natlarni o’qiganidan keyin yahudiy xalqining tarixini kuzatishda bo’lgani kabi.
Dovud alayhissalomning boshqa Zabur payg’ambarlariga nisbatan hayot yillari vaqt jadvalida