Oxirgi maqolamizda biz haq payg’ambarlarni tan olishimiz uchun Alloh taolo bergan mezonlarni – ular o’z xabarlarining bir qismi sifatida kelajakni bashorat qilishlarini ko’rdik. Muso alayhissalomning o’zlari bu qoidani – Isroil xalqining kelajagi haqida bashorat qilish – agar uning xabari Allohdan bo’lsa, amalga oshishi kerak bo’lgan qoidani ko’rsatdi. Bu bashoratlar isroilliklarga kelayotgan la’natlar va barakalar edi. Baraka va la’natning to’liq matnini shu yerda o’qishingiz mumkin . Asosiy fikrlar quyida keltirilgan.
Muso alayhissalomning salovatlari.
Muso (alayhissalom) Isroil xalqi amrlarga itoat qilsalar, qanday ajoyib ne’matlarga ega bo’lishlarini ta’riflash bilan boshladi . Bu ne’matlar boshqa xalqlarning ko’z o’ngida bo’ladi, ular Uning ne’matlarini tan olishlari uchun. Yozilganidek
Egamizga tegishli ekaningizni koʻrib, yer yuzidagi barcha xalqlar sizlardan qoʻrqadigan boʻladi.
Qonunlar 28:10
Ammo agar ular amrlarga bo’ysunmasalar, ular ne’matlarga qarama-qarshi bo’lgan la’natlarni oladilar. La’natlar barakalarni aksi bo`lib, bu la’natlarni atrofdagi xalqlar ham ko’radi:
Egamiz sizlarni oʻsha begona xalqlarga olib borganda, ular ahvolingizdan dahshatga tushadi. Sizlar ularga masxara, kulgi boʻlasiz.
Qonunlar 28:37
Va la’natlar faqat isroilliklar uchun bo’ladi:
Bu laʼnatlar to abad sizlar va avlodlaringiz uchun Xudo bergan jazoning isboti boʻladi.
Qonunlar 28:46
Alloh taolo la’natlarning eng yomoni boshqa xalqlar tomonidan ke’lishi haqida ogohlantirgan:
Egamiz boshingizga uzoqdan, yer yuzining u chetidan burgutday bir xalqni yuboradi. Sizlar bu xalqning tilini tushunmaysiz. Bu xalq qoʻrqinchli, kattalarni hurmat qilmaydi, kichiklarga rahm–shafqat koʻrsatmaydi. Sizlarni xonavayron qilmaguncha, mollaringizni, yeringizning hosilini yeyishadi. Sizlarga na donni, na sharobni, na zaytun moyini, na podangizdagi buzoqlarni, na suruvingizdagi qoʻzilarni qoldirishadi. Shunda sizlar yoʻq boʻlib ketasizlar. Egangiz Xudo sizlarga berayotgan yurtdagi hamma shaharlarni ular qamal qilishadi. Siz suyangan baland va mustahkam devorlarni vayron qilishadi. ()
Qonunlar 28:49-52
Voqealar to`bora yomonlashib boradi:
Uvali–juvali boʻlasizlar, yeringiz hosildor, mol–qoʻyingiz barakali boʻladi, sigirlaringiz bolalaydi, qoʻylaringiz qoʻzilaydi.
Egamiz sizlarga yaxshilik qilib, sizlarni koʻpaytirgandan qanchalik mamnun boʻlgan boʻlsa, sizlarni halok qilib yoʻq qilgandan ham shunchalik mamnun boʻladi. Mulk qilib oladigan yurtingizdan sizlarni sugʻurib, uloqtirib tashlaydi.
Egamiz sizlarni dunyoning u chetidan bu chetigacha hamma xalqlar orasiga tarqatib yuboradi. U yerda oʻzlaringiz ham, ota–bobolaringiz ham bilmagan, tosh va yogʻochdan yasalgan boshqa xudolarga xizmat qilasizlar. Lekin bu xalqlar orasida orom topolmaysizlar, oyoq uzatib dam olishingiz uchun joy boʻlmaydi. Egamiz sizlarga titroq yurak, xira koʻz, umidsiz ruh beradi.
Qonunlar 28:63-65
Ushbu ne’matlar va la’natlar Ahd (shartnoma) bilan o’rnatilgan.
…sizlarga va ota–bobolaringiz Ibrohim, Isʼhoq va Yoqubga qasam ichib vaʼda qilgan edi. Mana, bugun sizlar biz bilan birga Egamiz Xudoning huzurida turibsizlar. Bu ahd va qasamyodni Xudo nafaqat biz bilan, balki hali dunyoga kelmagan avlodlarimiz bilan qilyapti.
Qonunlar 29:12-15
…Sizlardan keyingi avlod, sizlarning farzandlaringiz, uzoq yurtdan kelgan musofirlar Egamiz shu yurtga keltirgan ofatlar va xastaliklarni koʻradi. … U yerga hech nima ekib boʻlmaydi, hech narsa unmaydi, hech qanday oʻt oʻsmaydi. … Barcha xalqlar shunday deydi: “Nima uchun bu xalqning Egasi bu yurtni shunday ahvolga soldi ekan–a? Bunday gʻazab sochishning sababi nima ekan–a?” Keyin ular shunday aytishadi: “Eh–ha, bu xalq ota–bobolarining Xudosi bilan qilgan ahdidan kechdi. Egasi ularni Misrdan olib chiqqanda ular bilan bu ahdni tuzgan edi. … Shu sababdan Egasi gʻazabini sochdi. Mana shu kitobda yozilgan laʼnatlarning hammasini bu yurtga yogʻdirdi. . ()
Qonunlar 29:21-27
Muso alayhissalomning duo va la’natlari amalga oshdimi?
Va’da qilingan ne’matlar ajoyib edi, lekin tahdidli la’natlar shafqatsiz edi. Biroq, biz berishimiz mumkin bo’lgan eng muhim savol : ” Ularda tasvirlangan voqealar sodir bo’lganmi?” Bunga javob berib, Muso alayhissalomning haq payg‘ambar bo‘lganligini bilib olamiz va bugungi hayotimiz uchun nasihatlar olamiz.
Javob o’z qo’limizda. Eski Ahd Al-Kitobning ko’p qismi isroilliklarning tarixiga oid yozuv bo’lib, undan nima sodir bo’lganini ko’rishimiz mumkin. Bundan tashqari, bizda faqat Eski Ahddan emas, balki boshqa manbalardan, Yusuf Flaviy kabi yahudiy tarixchilaridan, Publius Korneliy Tatsit kabi yunon-rum tarixchilaridan olingan yozuvlar mavjud va biz ko’plab arxeologik joylarni topdik. Bu manbalarning barchasi bir-biriga to’g’ri keladi va isroilliklar tarixining izchil rasmini chizadi. Bu biz uchun yana bir belgi. Bu erda isroilliklarning tarixining qisqacha sharhi, ularning tarixida nima sodir bo’lganini yaxshiroq ko’rishga yordam beradigan jadvallar mavjud.
Bu hikoyadan nimani ko’ramiz? Ha, aslida Muso alayhissalomning la’natlari qanchalik dahshatli bo’lsa ham – va u ularni ming yillar oldin tasvirlaganidek – bularning barchasi sodir bo’lgunga qadar (esda tutingki, bu bashoratlar oldin sodir bo’lganidan keyin tasvirlanmagan).
Lekin Musoning la’nati shu bilan tugamadi. Bu davom etdi. Muso alayhissalom bu la’natlarni shunday yakunladilar.
Men sizlarga aytgan mana shu barakalar yoki laʼnatlar boshingizga kelganda, Egangiz Xudo sizlarni tarqatib yuborgan xalqlar orasida bularni esga olinglar. Oʻzlaringiz va farzandlaringiz Egangiz Xudoga qaytinglar. Men bugun sizlarga amr qilayotganday, butun qalbingiz bilan, jonu dilingiz bilan Unga quloq solinglar. Shunda Egangiz Xudo sizlarni yana farovonlikka erishtiradi. Sizlarga rahm–shafqat qilib, Oʻzi tarqatib yuborgan barcha xalqlar orasidan qaytarib yigʻib keladi. Yer yuzining toʻrt tarafiga tarqalib ketgan boʻlsangiz ham, Egangiz Xudo sizlarni oʻsha yerlardan yigʻib oladi, oʻsha yurtlardan qaytarib olib keladi. Egangiz Xudo sizlarni ota–bobolaringiz egalik qilgan yurtga olib keladi. Oʻsha yurtga egalik qilganlaringizda, Egamiz sizlarni baxtiyor qiladi. Sizlarni ota–bobolaringizdan ham koʻproq qilib koʻpaytiradi.
Qonunlar 30:1-5
(Yana) savol berish tabiiy : bu sodir bo’ldimi? Ularning hikoyasining davomini ko’rish uchun shu yerni bosing .
Tavrotning oxiri – Zaburni kutish
Tavrot shu ne’mat va la’natlar bilan tugaydi. Muso (alayhissalom) ular tugagach, ko‘p o‘tmay vafot etdilar. Keyin isroilliklar Musoning vorisi Yusha ibn Nun bilan birga yerga kirishdi. Isroil xalqi tarixida tushuntirilganidek, ular u yerda buyuk podshoh Dovud yoki Dovud podshohligining cho’qqisiga kelguniga qadar shohsiz va poytaxtsiz yashagan. U Eski Ahdning yangi bo’limini boshladi, Qur’onda Zabur deb aytilgan . Biz Zaburni tushunishimiz kerak, chunki u Tavrotda boshlangan oyatlarni davom ettiradi va ular Injilni tushunishimizga yordam beradi . Keyin Qur’on va Iso Masih, Dovud (a.s.) va Zabur haqida qanday gapirayotganini ko’ramiz .